Τόμας Νάιλς (1939-2025): Αποχαιρετίζοντας έναν ευγενή της διπλωματίας

Με βαθιά συγκίνηση και ευγνωμοσύνη γράφω αυτές τις λέξεις στη μνήμη του πρέσβη Τόμας M. T. Νάιλς, ενός από τους καλύτερους Αμερικανούς διπλωμάτες της γενιάς του και, για μένα προσωπικά, ενός ανεκτίμητου και πολυαγαπημένου φίλου.

Ο Τόμας (Τομ) δεν ήταν απλώς ένας διπλωμάτης. Ηταν ένας κύριος με όλη τη σημασία της λέξης: με ήθος, ευγένεια, διακριτικότητα, σοφία και σεμνότητα. Από τη στιγμή που γνωριστήκαμε στην Αθήνα το 1993, κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα, γεννήθηκε ανάμεσά μας μια σπάνια, βαθιά φιλία. Παρά τη διαφορά ηλικίας μας, γίναμε αχώριστοι. Για μένα ήταν ο πιο υπέροχος άνθρωπος που γνώρισα ποτέ.

Ο Τομ ξεχώριζε όχι λόγω του αξιώματός του, αλλά λόγω του χαρακτήρα του. Πάντα ευπρεπής, πάντα ευγενής, με φυσική καλοσύνη και αξιοπρέπεια. Δεν είχε ίχνος έπαρσης – μόνο βάθος σκέψης, σοφία, ανθρωπιά και προσφορά. Η σεμνότητά του, ιδίως στο αξίωμα του πρέσβη, ήταν σπάνια και συγκινητική.

Αγάπησε βαθιά την Ελλάδα, ήταν πραγματικός φιλέλληνας. Κάθε Σαββατοκύριακο ταξίδευε στην επαρχία, πεζοπορούσε, εξερευνούσε. «Για να καταλάβεις ένα λαό», μου είχε πει, «πρέπει να περπατήσεις τη γη του». Θυμάμαι όταν βρεθήκαμε στα βουνά της Κρήτης και ένας βοσκός τον αναγνώρισε, τον κοίταξε και είπε: «Εσείς δεν είστε ο Αμερικανός πρέσβης;». Ηταν η απόδειξη ότι η διπλωματία του Τομ δεν ασκούνταν από καθέδρας, αλλά πρόσωπο με πρόσωπο. Ο Τομ αγαπούσε εξίσου και τα ζώα. Κατά την παραμονή του στην Αθήνα, είχε έναν αγαπημένο σκύλο, τον Γουίτ. Μια μέρα, ο Γουίτ ακούμπησε γυμνό ηλεκτρικό καλώδιο στον κήπο της πρεσβευτικής κατοικίας και πέθανε. Ο Τομ τον έθαψε εκεί, στον κήπο της πρεσβευτικής κατοικίας, και τοποθέτησε ταφόπλακα. Πέρασε εβδομάδες σε βαθιά θλίψη. Βρήκε ανακούφιση μόνον όταν, σε έναν περίπατό του στον Υμηττό, βρήκε έναν άρρωστο, εγκαταλελειμμένο σκύλο. Τον υιοθέτησε, τον ονόμασε Ατλα, τον φρόντισε με αγάπη και τον πήρε μαζί του στις ΗΠΑ όταν επέστρεψε από τη θητεία του στην Αθήνα. Αυτή ήταν η ψυχή του Τομ: ευαίσθητη, στοργική, βαθιά ανθρώπινη.

Είχε επισκεφθεί και το Αγιον Ορος, συνοδευόμενος από τον Γουίτ. Οι μοναχοί δεν επέτρεψαν στον σκύλο να κοιμηθεί στο κελί. Ο Tομ χωρίς δεύτερη σκέψη επέλεξε να κοιμηθεί έξω μαζί του, κάτω από τα αστέρια. Μια ήσυχη, βαθιά πράξη πίστης και αφοσίωσης.

Το 1999, σε ηλικία μόλις 60 ετών, αποχώρησε από τη διπλωματική υπηρεσία. Πολλές μεγάλες εταιρείες τον πλησίασαν με προτάσεις. Τις απέρριψε όλες. Μου είπε: «Αφού ήμουν “πωλητής” της πατρίδας μου, πώς να γίνω πωλητής για μία εταιρεία;». Αυτή η φράση τα λέει όλα.

Η ειλικρίνειά του επεκτεινόταν και στα πιο δύσκολα ζητήματα του κράτους. Περίπου ένα χρόνο αφότου έφυγε από τη θέση του στην Αθήνα, σε συνέντευξή του αναλογίστηκε:

«Κάναμε μεγάλο λάθος όταν επιλέξαμε να μην πάρουμε θέση στο θέμα της κυριαρχίας και να αφήσουμε την Ελλάδα και την Τουρκία να τα βρουν μόνες τους. Ξέραμε τότε ότι οι Ελληνες είχαν δίκιο. Οι Τούρκοι ήξεραν ότι ξέραμε πόσο αδύναμη ήταν η θέση τους. Οταν αρνηθήκαμε να πάρουμε θέση, στείλαμε το μήνυμα στους Τούρκους ότι ήμασταν πρόθυμοι να ανεχτούμε ή να μην αντιδράσουμε σε επιθετικές ενέργειες προς την Ελλάδα. Δεν θέλαμε να δυσαρεστήσουμε έναν σημαντικό σύμμαχο, την Τουρκία, αλλά αυτό οδήγησε σε διαδοχικές τουρκικές διεκδικήσεις και δηλώσεις που δηλητηρίασαν τις σχέσεις με την Ελλάδα ακόμη περισσότερο».

Αυτός ήταν ο Τομ. Θαρραλέος, με αρχές και πιστός στην αλήθεια – ακόμη κι αν ήταν άβολη.

Το 2001, μόλις ενάμιση μήνα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, του ζήτησα να γίνει κουμπάρος μου στην Αθήνα. Η σύζυγός του ήταν άρρωστη, το κλίμα βαρύ. Ηρθε μόνο για μία ημέρα – λέγοντας στη σύζυγό του πως είχε επαγγελματικό ταξίδι στις Βρυξέλλες. Και αυτός ήταν ο Τομ: δοτικός, αφοσιωμένος, «παρών».

Το 2006 του ζήτησα να γίνει νονός της κόρης μου. Ξανά, ταξίδεψε από τη Νέα Υόρκη στη μακρινή Νίσυρο για μόλις μία ημέρα. Οχι εύκολο ταξίδι. Στο αεροπλάνο, κάθισε δίπλα σε ψυχίατρο. Οταν του εξήγησε το ταξίδι του, ο γιατρός, μισο-αστειευόμενος, του είπε: «Νομίζω πως χρειάζεστε τις υπηρεσίες μου». Τέτοιος φίλος ήταν ο Τομ.

Ηταν τιμή μας που δέχθηκε να είναι επίτιμος πρόεδρος του Ιδρύματος Γεώργιος Μ. Μίχαλος και των «Διαλόγων της Νισύρου» – ενός Think Tank Forum για θέματα γεωπολιτικής της Ανατολικής Μεσογείου, ενέργειας και ασφάλειας, περιβάλλοντος, ακριτικής νησιωτικής βιώσιμης ανάπτυξης και διαπολιτισμικότητας της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν πρόσφερε απλώς το όνομά του – πρόσφερε τον χρόνο, τη σκέψη και την ηθική του καθοδήγηση.

Πολλοί διπλωμάτες, και Αμερικανοί, τον θεωρούσαν τον καλύτερο Αμερικανό διπλωμάτη που γνώρισαν ποτέ. Για μένα, ήταν πολύ περισσότερα: φίλος, κουμπάρος, αδελφός ψυχής.

Η παρακαταθήκη του δεν είναι μόνο διπλωματική. Είναι ηθική, ανθρώπινη και διαχρονική.

Ο κόσμος είναι φτωχότερος χωρίς αυτόν. Μα όσοι τον γνωρίσαμε είμαστε αμέτρητα πλουσιότεροι.

Θα μας λείψει.

* Ο κ. Παναγιώτης Γ. Μίχαλος είναι ιδρυτής και πρόεδρος του Ιδρύματος Γεώργιος Μ. Μίχαλος «Διαλόγων της Νισύρου», πρώην γ.γ. Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων υπουργείου Εξωτερικών.