Διάλογοι της Νισύρου: μια μικρή όαση ουσίας (A)

Ήδη η τιτλοφόρηση των “Διαλόγων της Νισύρου” (που φέτος για 4η χρονιά, στο ιδιαίτερο νησάκι της Δωδεκανήσου, απέναντι από την υπερτουριστική Κω) «Bridging the East Med» απαιτεί, υπό συνθήκες 2025, περισσή καλή διάθεση. Άλλωστε η φετινή στόχευση ευθέως θέτει την όποια προσέγγιση της Ανατολικής Μεσογείου «στην δίνη των Γεωπολιτικών Αλλαγών»,

Όταν αληθινά μετακινούνται οι γεωπολιτικές πλάκες στην άμεση γειτονιά μας, όταν οι μεγάλοι παίκτες οδηγούν τα πράγματα σε κατευθύνσεις μέχρι τώρα αδιανόητες, όταν ο χάρτης της Εγγύς και Μέσης Ανατολής ξαναγράφεται με πολέμους, πώς να συζητήσεις για ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο από ένα – έστω εντυπωσιακό, με ενεργό ηφαίστειο και ιδιαίτερη γεωφυσική ταυτότητα – νησάκι της Δωδεκανήσου 40κάτι τετραγωνικών χιλιομέτρων, με 900 μόνιμους κατοίκους και στα 9 μίλια από το ακρωτήρι Ντάτσα της Τουρκίας;

Παναγιώτης Μίχαλος

Και όμως: η πλατφόρμα συζήτησης που έστησε και κρατάει ενεργή ο Παναγιώτης Μίχαλος / Ίδρυμα Γ. Μίχαλου με τους «Διαλόγους της Νισύρου», που ως φαίνεται θα έχουν και συνέχεια στις Βρυξέλλες – θα μας επιτραπεί να μην πολυσυμφωνήσουμε ότι «εκεί λαμβάνονται οι αποφάσεις», σίγουρα όμως εκεί φιλοξενούνται πλήθος διεθνοπολιτικές συζητήσεις – μάλλον όμως και στην Ντόχα (πρωτεύουσα του Κατάρ, κέντρο ακόμη περισσότερων διεθνοπολιτικών ζυμώσεων), έδωσε φέτος πολλά ενδιαφέροντα. «Όαση ουσίας», χωρίς υπερβολή.

Ξεκινώντας την συζήτηση με την  παρατήρηση ότι τα γεγονότα των τελευταίων μηνών κατέδειξαν την επισφάλεια των θαλάσσιων διαδρομών, παράλληλα με τον ρόλο των ακριτικών νησιών (άρα την σημασία της νησιωτικότητας), αλλά και την συνάντηση των γεωπολιτικών εντάσεων με την άκριτα παραμελημένη διαπολιτισμικότητα της Ανατολικής Μεσογείου, οι Διάλογοι 2025 θέλησαν να δουν κατάματα τους παράγοντες-διαμορφωτές του μέλλοντος.

Ξεκινώντας από … το κλείσιμο των εργασιών, σε συζήτηση του (υπερδραστήριου ως Ευρωβουλευτή κυρίως όμως αρχιτέκτονα – ν.4001/2011 – του πλαισίου για μια βάση οριοθέτησης πολιτικής ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας και για την έρευνα υδρογονανθράκων) Γιάννη Μανιάτη και του υπουργού Ενέργειας της Κύπρου Γιώργου Παπαναστασίου (εκ τεχνοκρατών, με πολλά χρόνια στην ΒΡ, ύστερα υπεύθυνο του τέρμιναλ VTTV στα Βασιλικά της Κύπρου), συναντούσε κανείς αξιόλογες αιχμές πολιτικής (politics και policy, εξίσου).

Γιάννης Μανιάτης

Ο μεν Γιάννης Μανιάτης εξέφρασε – και δεν ήταν το μόνο σημείο, στην διαδρομή των διήμερων συζητήσεων – την πολιτικά φορτισμένη απορία γιατί η Ελληνική (αλλά και η Κυπριακή) κυβέρνηση, τώρα που προέκυψε σημαντική εμπλοκή με τον Great Sea Interconnector/EuroAsia, δεν επιδιώκει σοβαρά ανάμειξη της ΕΕ. η οποία ΕΕ ενέκρινε 657 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ενεργειακής Διασύνδεσης /CEF αφού πρώτα ανακήρυξε τον GSI Σχέδιο Κοινού Ενδιαφέροντος/PCI. Και υπενθύμισε ότι, όταν οι χώρες της Βαλτικής είχαν πρόβλημα ηλεκτρικής διασύνδεσης, ώστε να αποκοπούν από το Ρωσικό δίκτυο, τότε ορίστηκε Ειδικός  Συντονιστής της Ευρ. Επιτροπής για το θέμα: γιατί λοιπόν το ίδιο δεν ζητήθηκε για την διασύνδεση της Κύπρου (μόνης χώρας της ΕΕ-27 που δεν βρίσκεται ενεργειακά διασυνδεδεμένη με τον υπόλοιπο κορμό) μέσω Ελλάδας; Και τούτο όταν η χώρα που προκαλεί το πρόβλημα, η Τουρκία, είναι συνδεδεμένη με την ΕΕ και επιχειρεί να εμβαθύνει σχέσεις – επιλεκτικά (εξοπλιστικά, άσκηση επιρροής στην Ανατ. Μεσόγειο) αλλά και ουσιαστικά.

Γιώργος Παπαναστασίου

Πάντως και ο Γ. Παπαναστασίου συμπαρατάχθηκε στην ίδια λογική, ότι δηλαδή μια  πιο ουσιαστική χρήση του Ευρωπαϊκού μοχλού θα έπρεπε να δοκιμαστεί από τις δυο χώρες της Ευρωπαϊκής περιφέρειας. Αφού έκανε λόγο και για νέα ανακάλυψη κοιτάσματος αυτών των ημερών στην Κύπρο, καθώς και για σημαντική  πρόοδο στην διασύνδεση των έως τώρα Κυπριακών κοιτασμάτων (π.χ. Κρόνος αλλά και Αφροδίτη) με το Αιγυπτιακό Ζορ, ενόψει και υγροποίησης στο τέρμιναλ Δαμιέττης, προσέθεσε μια εξαιρετικά χρήσιμη παρατήρηση: Κάθε φορά που σε οικόπεδο εντός Κυπριακής ΑΟΖ διεξάγονταν έρευνες από Αμερικανικές εταιρείες (ExxonMobil, Chevron)δεν υπήρχε Τουρκική παρενόχληση. όταν ήταν άλλες εταιρείες (π.χ. η Ιταλική ΕΝΙ, εξαιρετικά δραστήρια στην Ανατ. Μεσόγειο), τότε η Τουρκική παρέμβαση λειτουργούσε αρνητικά. Και Μανιάτης και Παπαναστασίου περέμειναν σε χαμηλούς τόνους στην κριτική τους, όμως υπήρχε εμφανής η διάσταση της δηλητηριαστικής διστακτικότητας (Ο Αντλάι Στήβενσον θάλεγε, εδώ: «Στις πεδιάδες της διστακτικότητας συναντά κανείς τα κόκκαλα εκείνων που στάθηκαν να ξαποστάσουν μετά από μια επιτυχία, και εκεί αφανίστηκαν»).

Πατριάρχης Βαρθολομαίος

Αυτό το μοτίβο, της προτροπής προς μια πιο ενεργό στάση ιδίως στα ΕλληνοΤουρκικά, το συναντήσαμε και αλλού στους Διαλόγους της Νισύρου 2025. Όμως θα σταθούμε πρώτα στο άνοιγμα των εργασιών του διημέρου, που έγινε με χαιρετισμό του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Ενώ κανείς θα συμβιβαζόταν και με  πιο αποστασιοποιημένες από τα καυτά ζητήματα του σήμερα τοποθετήσεις του Βυζαντινού τυπικού,

στην παρέμβαση Βαρθολομαίου υπήρχαν μηνύματα  για τον οικονομισμό και για τους κινδύνους του. για την τεχνολογική επιβολή και για την κοινωνική αδικία – που θύμιζαν Πάπα Φραγκίσκο στα διεισδυτικότερά του.  Ταυτόχρονα, επεσήμανε τους αυξανόμενους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή:  όσοι έχουν παρακολουθήσει τα χρόνια Βαρθολομαίου με τον Κύκλο της Πάτμου, και το Champions of the Earth, τότε που από New York Times/TIME και μέχρι  N.P.Q. είχε ανακηρυχθεί «Πράσινος Πατριάρχης», δεν θα εκπλήσσονταν. Πέραν αυτών, όμως, η συγκυρία έφερε στον λόγο Βαρθολομαίου και την διάσταση της ειρήνης μεταξύ θρησκειών («ο πόλεμος ανάμεσα θρησκειών, είναι πόλεμος κατά της θρησκείας») αλλά και εκείνην για υπέρβαση της βίας στην κοινωνία.

Μια λέξη και για τις επισημάνσεις των τοπικών συντελεστών των «Διαλόγων της Νισύρου»: έμφαση στο πώς η νησιωτικότητα – και μάλιστα στο Νότιο Αιγαίο/την Ανατ. Μεσόγειο – έρχεται να κουμπώσει με στοιχεία διαπολιτισμικότητας και ανεκτικότητας. Στοιχεία που οι «Διάλογοι της Νισύρου» επιδιώκουν να εγκαταστήσουν κεντρικά στην συζήτηση. Με την επιπρόσθετη επισήμανση ότι «οι μεγάλες στρατηγικές χτίζονται από μικρές πρωτοβουλίες»…

Και μια προσδοκία που, αν επιβεβαιωθεί, θα έχει και το πολιτικό της περιεχόμενο: το Γεωθερμικό Πάρκο της Νισύρου – δίπλα στον κρατήρα «Στέφανο» του ηφαιστείου πλέχθηκαν οι εργασίες των «Διαλόγων» – αναμένεται να ενταχθεί στα παγκόσμια γεωθερμικά πάρκα της UNESCO. Με δεδομένη την όποια (για την ώρα) αντιδικία περί τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και την ανάρτηση του σχετικού Τουρκικού χάρτη στην UNESCO (με κόκκινη γραμμή που μεταχειρίζεται δυσάρεστα τα Δωδεκάνησα), μια τέτοια ένταξη δεν στερείται σημασίας.